Dzieci w okresie wczesnoszkolnym zaczynają włączać mowę do działania. Zaczynają doskonalić swoje umiejętności do komunikacji z rówieśnikami w zespole klasowym. Zaczyna się także stopniowo pojawiać mowa pisana, która wraz z mową ustną wzajemnie na siebie oddziałuje.
W okresie wczesnoszkolnym warto zadbać o kilka aspektów składających się na mowę, a mianowicie:
- rozumienie mowy
- zasób słów
- rozwój mowy spontanicznej
- formy gramatyczne
- umiejętność powtarzania
Poniżej przedstawię kilka gier i zabaw, które śmiało można wykorzystać w ramach urozmaicenia codziennych zajęć z dzieckiem. Propozycje ćwiczeń realizować możecie na spacerze, a nawet podczas podróży samochodem, gdyż do ich realizacji nie potrzebne są Wam żadne materiały.
Zabawy wzbogacające słownik dziecka
1. Umiejętność wyodrębniania głosek i sylab w wyrazie
2. Pierwsza osoba wymyśla słowo np. ciuchcia, druga osoba ma za zadanie wymyślić słowo, które rozpoczyna się ostatnią sylabą poprzedniego – w tym przypadku cia – ciasto.
ciuchcia – ciasto – stonoga – gaśnica – calineczka (…) aż do wyczerpania
3. Innym wariantem powyższej zabawy jest dobieranie par wyrazów o tej samej tematyce np. lokomotywa – wagon
4. Trzecim wariantem zabawy jest wyszukiwanie słów rozpoczynających się ostatnią głoską poprzedniego słowa np. sznurek – kaktus – słuchawki – igła – aplikacja – abażur – rabarbar (…)
5. Nieco trudniejszą zabawą jest wyszukiwanie wyrazów rymujących się np. krowa – sowa, samolot – wodolot, niebieski – pieski.
6. Dla dzieci znających litery polecam zabawę polegającą na wyszukiwaniu wyrazów ukrytych w innych wyrazach. Wystarczy zapisać na kartce papieru wyraz np. makaron, a dziecko po jego analizie ma wyodrębnić i zapisać wyraz mak.
7. Umiejętność wyszukiwania synonimów i antonimów
8. Znajdywanie przeciwieństw (ważne, aby były to słowa mniej oczywiste) np. puszysty – ugnieciony, wypukły – wklęsły, miękki – szorstki.
9. Łączenie dwóch wybranych cząstek słów i odczytywanie całości np. stu – lecie, sto – noga, ul – Ewa, list – opad.
10. Wyszukiwanie słów w obrębie jednego tematu z użyciem odpowiedniej formy gramatycznej np.:
- Wyremontowałam salon i mam zamiar wstawić do niego nową (szafę, komodę, lampę, kanapę).
- Kwiaciarka przygotowała dla mnie piękny bukiet składający się z (bratków, stokrotek, tulipanów, irysów).11. Wyszukiwanie słów o tej samej nazwie, jednak oznaczających coś innego np.:
- Zamek – królewski, w kurtce, w drzwiach
- Golf – gra, bluzka
- Blok – budynek, rysunkowy
- Paluszek – element dłoni, do jedzenia
12. Tworzenie rodziny słów np. kwiat – kwiatek, kwietnik, kwiecisty, kwitnąć.
Rozwijanie umiejętności budowania zdań
W trakcie poniższych zabaw dziecko nauczy się stosować reguły, a także wykształci umiejętność stosowania poprawnych form gramatycznych. Dla wielu dzieci tworzenie zdań złożonych stanowi ogromny problem, dlatego warto w porę podjąć odpowiednie kroki.
1. Ułóż zdanie, w którym wszystkie słowa rozpoczynają się tą samą głoską:
- Alicja angażuje Adama.
- Janek jadł jabłko.
- Daniel dał Danucie dwa diamenty.
- Witek widział Wiesława wyrywającego wierzbę.
- Zenek zepsuł Zbyszkowi zabytkowy zegarek.
2. Druga zabawa polega na rozwijaniu zdania o kolejne słowa:
- Janek je. Janek je soczystego arbuza. Janek je soczystego arbuza, którego mama kupiła na rynku.
- W zlewie. W zlewie stoją naczynia. W zlewie stoją naczynia, których Franek nie umył. W zlewie stoją naczynia, których Franek nie umył po obiedzie.
3. Łączenie dwóch zdań spójnikami: ale, bo, ponieważ, gdyż np.:
- Boli mnie głowa, ponieważ …
- Nie byłem dzisiaj w szkole, bo …
- Moja babcia była dzisiaj zdenerwowana, gdyż …
- Stłukłem talerz, ale …
4. Kolejną propozycją jest wymyślenie zdania głównego:
“Mama Antka nie pozwoliła mu zabrać kota Filemona na spacer.”, a następnie ułożenie do niego jak największej ilości pytań:
- Dlaczego mama Antka nie pozwoliła zabrać kota na spacer?
- Jak nazywał się kot?
- Kto nie pozwolił Antkowi zabrać kota? (…)
A następnie cało zdaniowych odpowiedzi do pytań;
Dlaczego mama Antka nie pozwoliła zabrać kota na spacer?
- Mama Antka nie pozwoliła zabrać Filemona na spacer, ponieważ bała się, że kot ucieknie.
Jak nazywał się kot?
- Kot Antka miał na imię Filemon.
Kto nie pozwolił Antkowi zabrać kota?
- Antek nie otrzymał pozwolenia od mamy na zabranie kota na spacer.
5. Można podjąć próbę ćwiczeń polegających na odmianie przed przypadki. Dziecko wymyśla słowo np. żółw a następnie odmienia je przez przypadki;
- Kto? Co? – żółw
- Kogo? Czego? (nie ma) – żółwia
- Komu? Czemu? (się przyglądam) – żółwiowi
- Kogo? Co? (widzę) – żółwia
- Z Kim? Z Czym? (idę) – z żółwiem
- O kim? O czym? (mówię)- o żółwiu
- (O!) – żółwiu
6..Zabawa w zadawanie pytań. Jeden z graczy wybiera jeden z przedmiotów znajdujących się w pomieszczeniu, a nie podaje na głos jego nazwy. Zadaniem drugiego gracza jest tak formułować pytania, aby jak najszybciej odgadnąć jaki przedmiot wybrał przeciwnik. Na pytania można odpowiadać tylko TAK lub NIE.
– Czy jest to przedmiot z drewna? NIE
– Czy można na nim siadać? TAK
– Czy znajdują się na nim poduszki? TAK (…)
Logopeda – Patrycja Kolasa
